Apollon’un Kehanet Merkezi: CLAROS

Anadolu’nun kadim dillerinden Luvi dilinde Klaros kelimesi kıyı, iskele anlamına gelmektedir. 12 İyon şehrinden biri olan Kolofon Antik kentinin kutsal alanı olarak da bilinen Klaros, antik çağlarda Anadolu’daki başlıca Apollon kehanet merkezlerinden biriydi. Dünyada bir başka benzeri olmayan antik kentte yapılan kazı çalışmaları sonucu, kehanet kültünün törensel işleyişi ve mimari yapısı ortaya çıkarılmıştır. Günümüzde buna benzer bir bulgu ve yapı bulunmamıştır, bu özelliği ile dünya üzerinde tek antik kenttir.

M.Ö 13 yüzyıldan Hristiyanlığın yayılmaya başladığı M.S 4. yüzyıla kadar festivallerin ve törenlerin yapıldığı oldukça hareketli bir kent olan Claros’un Apollon için inşa edildiği düşünülmektedir. Yunan mitolojisine göre Apollon; müziğe, sanatlara, güneşe ve şiire hükmeden kehanet yapan bilici bir tanrıdır. Yapılan arkeoloji kazılarında çıkan kabartma ve heykeller İzmir Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.

Klaros’da tanrı Apollon adına, aynı adı taşıyan 2 farklı bayram kutlanırdı. Kutsal yarışmalar ve kurban törenleri düzenlenen bu bayramların her yıl kutlananına Küçük Klaria Bayramı, beş yılda bir kutlanana ise Büyük Klaria Bayramı denirdi. Klaros antik kenti tanrı Apollon’a adanan kutsal bir kent olduğu, tüm tanrılara verilen kurbanlardan da anlaşılmaktadır. Antik çağda bir çok kentte Hekatombaia bayramı kutlanır ve tanrılara özellikle boğa olacak şekilde yüz hayvan kurban edilirdi. Klaros’da bulunan hekatomb (yüz hayvanın bağlı olduğu bloğa verilen ad) bu ritüelin ilk arkeolojik kanıtıdır.

Klaros’u diğer antik kentlerden farklı klan özelliklerinden bir tanesi, tapınak basamakları yazıtlı olan tek kutsal alandır. Tüm dünya üzerinde kabul gören en eski edebi eserlerin yazarı Homeros’un Klaros’lu olduğu düşünülmektedir. Kazı çalışmalarında ortaya çıkan Homeros heykelleri güçlü bir delil olarak öne sürülmektedir. Tarihin en ünlü savaşlarından biri olan Troya savaşının anlatıldığı İlyada destanının bu kentte yazıldığı düşünülmektedir. Yine Homeros tarafından derlenen ve modern batı kültürünün temellerinden bir olan Odysseia destanı günümüze ulaşan en eski ikinci yazılı eserdir.

Kehanetleri ile ünlenen Klaros Antik Kenti oldukça geniş bir çevrede bilinir ve ziyaret edilirdi. Sadece kahinin girebildiği karanlık bir salonun içinde bir kuyu bulunurdu. Kuyunun içindeki su ise kutsal kabul edilirdi. 7 genç erkek ve kızın dolunay zamanlarında ay tepede iken ellerindeki defne yapraklarını sallayarak meşalenin aydınlattığı yolun sonunda bulunan sunağın ve tapınağın önünde ilahiler eşliğinde dini ritüellerini gerçekleştirirlerdi. Bu sırada kahin kutsal sudan içerek tanrıya sorularını yöneltirdi.

M.Ö 12. yüzyılın başında Girit’ten göç eden grubun önderi Rhaikos, Yunanistan’ın Thebai kentinden sürülen göçmen gruba mensup Apollon rahibi Teiresias’ın kızı Manto ile evlenir. Klaros kehanet merkezi Manto tarafından kurulur. Antik dönem yazarları kuyuda bulunan kutsal suyun Manto’nun gözyaşları olduğunu yazmıştır. Bu çiftten olma Mopsos ile birlikte kehanet verme, anneden oğula geçmeye başlamıştır. İlk zamanlarda sadece kent delegelerinin taleplerini değerlendiren biliciler, Büyük İskender’in gördüğü bir rüyayı yorumlatmak için Klaros’a başvurması ile kişisel talepleri de değerlendirmeye başlamıştır. Büyük İskender’in gördüğü rüyayı yorumlayan Klaros kahinleri, Büyük İskender’e İzmir halkını farklı bir yere taşıttığı rivayetlerine yol açar.

Büyük İskender’in rüyalarını yorumlamasından sonra kent oldukça büyük bir şöhret kazanır. Kuzey Afrika’dan, İngiltere’ye kadar bir çok yerden başvurular almıştır. Kent M.S 4. yüzyılda hristiyanlığın yayılması ile beraber terk edilmiştir. Klaros’da ilk bilicinin bir kadın olmasına rağmen sonrasında gelen tüm biliciler erkeklerden seçilmiştir.

Neleri görebilirsiniz

Kutsal alan Klaros'ta Apollon, kız kardeşi Artemis ve anneleri Leto'nun anıtsal heykelleri bulunur. Apollon heykeli oturmuş, Artemis ve Leto heykelleri ise ayaktadır. Apollon tapınağının doğusunda 9 x 18,45 metre boyutlarında bir sunak bulunmaktadır. Tapınak ile sunak arasında, kuzey-güney yönünde düzenlenmiş, 100 hayvan bağlama bloğundan oluşan dört sıra bulunmaktadır. Her biri demir bir halkayla donatılmış bu dikdörtgen taş bloklar benzersiz arkeolojik buluntulardır ve kurban törenleri düzenlemeleri hakkında fikir vermektedir.

Kutsal alanda bulunan en eski eserler Geometrik Dönem'e kadar uzanıyor. Ziyaretçiler ayrıca Helenistik Apollon Tapınağı ve Sunağı, Roma Dönemi Artemis Tapınağı ve Sunağı, Propylon (Giriş Binası) ve çeşitli onur anıtlarını da görebilirler.

Klaros'ta bulunan orijinal eserlerin reprodüksiyonlarının sergilenmesi amacıyla 2010 yılında "mulaj arkeoparkı" adı verilen bir replika müzesi kuruldu. 13 replikadan oluşan bu arkeopark Türkiye'de türünün ilk örneğidir.

Karya Family Resort’den yaklaşık 11 km uzaklıkta ki kehanet merkezini görmek için birkaç saatinizi ayırmanız yeterli olacaktır. Antik tarihe ve mitolojiye merakı olanların mutlaka ziyaret etmesi gereken Klaros antik kenti, dünyanın bir çok yerinden ziyaretçilerini ağırlamaktadır.